پایین افتادگی رکتوم در گروه‌های سنتی متفاوت شایع است و مشکلات گوارشی و روانی ممکن است باعث ایجاد این حالت شوند. با آنکه جراحی یک گزینه ضروری و همیشگی نیست، امّا به عنوان درمان قطعی این حالت شناخته می‌شود.
علائم آن شامل بیرون زدگی رکتوم از مقعد، درد و ناراحتی در این ناحیه و خونریزی از مقعد می‌تواند باشد. برای جلوگیری از آن ضروری است رژیم غذایی مناسب داشته باشید و در هنگام دفع مدفوع از زور زدن بیش از حد اجتناب کنید.
این مقاله کلینیک زخم به بررسی پایین افتادگی رکتوم و شیوه‌های درمانی آن خواهد پرداخت. در صورت داشتن علائم این عارضه که در این مقاله به آنها اشاره خواهیم کرد، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
پایین افتادگی رکتوم (پرولاپس رکتوم) چیست؟
پایین افتادگی رکتوم اصطلاحی است که متخصصان برای توصیف موقعیتی استفاده می‌کنند که قسمتی از بدن از مکان طبیعی خود خارج و به سمت پایین افتاده است. این معمولاً به این معنی است که ماهیچه‌های نگهدارنده آن قسمت ضعیف یا تحلیل رفته‌اند.
راست‌روده (رکتوم) آخرین بخش از روده بزرگ شما قبل از مقعد است. این جایی است که مدفوع برای خروج از بدن آماده می‌شود. هنگامی که مدفوع به راست‌روده می‌رسد، باعث ایجاد احساس دفع (اجابت مزاج) می‌شود و شبکه‌ای از ماهیچه‌ها، مدفوع را به بیرون از طریق مقعد هل می‌دهند. اما زمانی که پایین افتادگی رکتوم رخ می‌دهد، خود راست‌روده نیز همراه با مدفوع پایین می‌آید و به صورت تلسکوپی به داخل کانال مقعد و گاهی اوقات از طرف دیگر بیرون می‌زند.
برخی از ضعف‌ها یا تحلیل رفتن‌ها که در بالا اشاره کردیم، با افزایش سن طبیعی هستند، اما فشار و سایش اضافی روی ماهیچه‌ها می‌تواند این فرایند را تسریع کند. زایمان، یبوست مزمن یا اسهال می‌توانند بر راست‌روده شما تأثیر بگذارند.
چه کسانی به پایین افتادگی رکتوم دچار می‌شوند؟
اغلب بانوان در خطر افتادگی روده هستند، به خصوص افرادی که بالای ۵۰ سال سن داشته باشند. به ندرت دیده می‌شود که این حالت در سنین کم رخ دهد.
عارضه پرولاپس رکتوم چقدر شایع است؟
به طور تقریبی از هر ۱۰۰۰ نفر، ۲ تا ۳ نفر ممکن است به این حالت دچار شوند. این عارضه ممکن است به‌خودی‌خود خطرناک نباشد، امّا باعث ناراحتی در افراد می‌شود و مشکلات جدی‌تری را نیز به همراه خود خواهد آورد.
چه عواملی باعث پایین افتادگی رکتوم می‌شوند؟
هر چیزی که فشار داخل شکم شما را افزایش دهد، می‌تواند احتمال ابتلا به پایین افتادگی رکتوم را بیشتر کند. این موارد عبارت‌اند از:
- یبوست مزمن و زور زدن برای دفع مدفوع: زور زدن مکرر در هنگام اجابت مزاج می‌تواند باعث ضعیف شدن عضلات کف لگن و مقعد شود.
- اسهال: اسهال مکرر می‌تواند باعث تحریک و ضعیف شدن عضلات اطراف راست‌روده شود.
- زور زدن برای دفع ادرار به دلیل بزرگ شدن پروستات: تلاش برای دفع ادرار به دلیل انسداد ناشی از بزرگی پروستات می‌تواند فشار داخل شکم را افزایش داده و خطر افتادگی رکتوم را بیشتر کند.
- بارداری: با بزرگ شدن جنین، فشار بر روی لگن و راست‌روده افزایش می‌یابد که می‌تواند منجر به پرولاپس رکتوم شود.
- سرفه‌های مداوم: سرفه‌های شدید و مداوم می‌توانند فشار داخل شکم را به طور مکرر افزایش دهند و خطر افتادگی رکتوم را بالا ببرند.
- آسیب به ناحیه خروج مدفوع (مقعد) یا لگن ناشی از جراحی قبلی: جراحی‌های ناحیه لگن یا مقعد می‌توانند بر عضلات و بافت‌های نگهدارنده راست‌روده تأثیر گذاشته و خطر افتادگی را افزایش دهند.
- آسیب به عضلات کف لگن: عضلات کف لگن از راست‌روده و سایر اندام‌های لگنی حمایت می‌کنند. ضعف این عضلات می‌تواند زمینه‌ساز پرولاپس رکتوم شود.
- عفونت‌های روده با برخی از انواع میکروب‌های به نام انگل (مانند آمیب روده‌ای و شیستوزومیازیس): عفونت‌های انگلی می‌توانند باعث التهاب و اختلال در عملکرد روده شده و خطر پایین افتادگی رکتوم را افزایش دهند.
- بیماری‌های سیستم عصبی مانند مولتیپل اسکلروزیس (MS): مشکلات عصبی می‌توانند بر کنترل عضلات لگن و مقعد تأثیر گذاشته و زمینه‌ساز پرولاپس رکتوم شوند.
- آسیب به اعصاب ناشی از جراحی کمر، بیرون‌زدگی دیسک یا حوادثی که به اعصاب لگن آسیب می‌زنند: آسیب به اعصاب لگن می‌تواند بر کنترل عضلات این ناحیه تأثیر گذاشته و خطر افتادگی راست‌روده را افزایش دهد.
پایین افتادگی رکتوم در کودکان
در کودکان، افتادگی رکتوم ممکن است در موارد زیر رخ دهد:
- فیبروز کیستیک: یک بیماری ژنتیکی که بر ریه‌ها و دستگاه گوارش تأثیر می‌گذارد.
- سندرم اهلرز-دانلوس: گروهی از بیماری‌های ژنتیکی که بر کلاژن (پروتئین مهمی در بافت‌های بدن) تأثیر می‌گذارد.
- بیماری هیرشپرونگ (Hirschsprung’s disease): یک بیماری نادر که مانع از حرکت طبیعی مدفوع در روده بزرگ می‌شود
- سوءتغذیه: سوءتغذیه می‌تواند باعث ضعیف شدن عضلات و افزایش خطر پایین افتادگی رکتوم شود.
- پولیپ‌های رکتوم: توده‌های غیر سرطانی که در دیواره داخلی راست‌روده ایجاد می‌شوند.
تفاوت افتادگی راست‌روده و بواسیر در چیست؟
پایین افتادگی رکتوم و هموروئید می‌توانند علائم مشابهی داشته باشند و اشتباه گرفتن آنها با یکدیگر غیرمعمول نیست. بواسیر چیست؟ هموروئید – رگ‌های خونی متورم در مقعد یا راست‌روده – نیز می‌تواند باعث خارش، درد یا خونریزی شود.
حتی ممکن است هموروئید بیرون زده شود (از مقعد بیرون بیاید) و در صورت بیرون‌زدگی، ممکن است شبیه افتادگی مخاطی رکتوم به نظر برسد.
هم هموروئید و هم افتادگی رکتوم می‌توانند در دوران بارداری و بعد از آن، یا همراه با یبوست مزمن یا اسهال رخ دهند. در حالی که پایین افتادگی رکتوم علل احتمالی زیادی دارد، هموروئید عمدتاً ناشی از زور زدن بیش از حد است.
برای تشخیص دقیق آن می‌توانید به بهترین مرکز و دکتر بواسیر مراجعه کنید.
عوارض عدم درمان افتادگی راست‌روده
اگر پایین افتادگی رکتوم باعث ایجاد علائم آزاردهنده نشود، ممکن است برای مدتی با آن زندگی کنید و در خانه از خود مراقبت کنید. مراقبت از خود به این معنی است که راست‌روده بیرون‌زده را به صورت دستی به داخل برگردانید.
پزشکان توصیه می‌کنند که به پهلو دراز بکشید، زانوها را به سمت قفسه سینه جمع کنید و با یک پارچه مرطوب و گرم به آرامی راست‌روده را به جای خود فشار دهید.
با این حال، پایین افتادگی رکتوم با گذشت زمان بدتر می‌شود.
عدم درمان پایین افتادگی رکتوم می‌تواند منجر به عوارض مختلفی شود، از جمله:
- بی‌اختیاری مدفوع: با کشیده شدن مداوم عضلات مقعد، نگه داشتن گاز و مدفوع برای شما دشوارتر می‌شود. ۵۰ تا ۷۵ درصد از افراد مبتلا به افتادگی رکتوم، دچار این عارضه می‌شوند. در رابطه با بی اختیاری دفع مدفوع در مقاله‌ای جداگانه بیشتر صحبت کرده‌ایم.
- یبوست: انباشته شدن مدفوع در راست‌روده‌ی بیرون زده و مشکلات هماهنگی عضلات، دفع مدفوع را برای شما دشوار می‌کند. برخی افراد به طور هم‌زمان دچار یبوست و بی‌اختیاری مدفوع می‌شوند. یبوست در کودکان نیز می‌تواند رخ دهد و خطرناک باشد. یبوست از علل مشترک میان افتادگی رکتوم و انسداد روده است. در رابطه با انسداد روده در مقاله «علائم چسبندگی روده چیست؟ تشخیص و درمان انسداد روده» صحبت کرده‌ایم.
- زخم‌های رکتوم: سایش و بیرون ماندن پوشش مخاطی راست‌روده می‌تواند باعث ایجاد زخم‌های دردناک و خونریزی دهنده در راست‌روده شود. خونریزی کنترل نشده می‌تواند منجر به کم‌خونی شود.
- گیر افتادگی: در این حالت، راست‌روده بیرون‌زده گیر کرده و نمی‌توان آن را به داخل برگرداند. خطر این عارضه آن است که ممکن است جریان خون به راست‌روده قطع شود. این می‌تواند منجر به مرگ بافت و فساد راست‌روده (گانگرن) شود.
شیوه‌های درمانی افتادگی رکتوم
درمان افتادگی رکتوم (Rectal Prolapse) به شدت و نوع این عارضه بستگی دارد. روش‌های درمانی شامل تغییرات در سبک زندگی، داروها، روش‌های غیرجراحی و جراحی می‌شوند.
| تغییرات در سبک زندگی | داروها | درمان‌های غیرجراحی |
| رژیم غذایی پر فیبر | ملین‌ها و نرم‌کننده‌های مدفوع | تمرینات کف لگن |
| نوشیدن مایعات کافی | داروهای ضدالتهاب و ضددرد | استفاده از پوشش‌های مخصوص |
| ورزش منظم | آنتی‌بیوتیک‌ها برای رفع عفونت (در صورت نیاز) |
روش‌های جراحی افتادگی راست‌روده
اگر درمان‌های غیرجراحی موفق نباشند یا افتادگی شدید باشد، جراحی ممکن است لازم شود. چندین نوع جراحی برای پایین افتادگی رکتوم وجود دارد:
جراحی از طریق شکم (Abdominal Surgery):
- Abdominal Rectopexy: در این روش، رکتوم به دیواره لگن متصل می‌شود تا در جای خود نگه داشته شود. این جراحی می‌تواند به صورت باز یا لاپاروسکوپی انجام شود.
- Resection Rectopexy: در این روش، بخش افتاده رکتوم برداشته و قسمت باقی‌مانده به دیواره لگن متصل می‌شود.
جراحی از طریق مقعد (Perineal Surgery):
- Perineal Rectosigmoidectomy (Altemeier Procedure): در این روش، بخش افتاده رکتوم برداشته و انتهای باقی‌مانده به انتهای مقعد متصل می‌شود.
- Delorme Procedure: لایه داخلی رکتوم برداشته و لایه خارجی به داخل برگردانده و دوباره دوخته می‌شود.
سخن پایانی
درمان افتادگی رکتوم بستگی به شرایط فردی بیمار و شدت عارضه دارد. اگر علائم افتادگی راست‌روده را دارید، مشاوره با پزشک متخصص گوارش یا جراح عمومی برای تشخیص دقیق و تعیین بهترین روش درمانی ضروری است.
سؤال‌های متداول
آیا می‌توان از افتادگی رکتوم پیشگیری کرد؟
راه‌حلی دقیق و قطعی برای جلوگیری از این حالت وجود ندارد، امّا برای کاهش خطر ابتلا می‌توانید یک رژیم غذایی مناسب، ورزش منظم و نوشیدن آب فراوان را در برنامه خود قرار دهید.
افتادگی رکتوم چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک شما می‌تواند با معاینه فیزیکی و پرسیدن سؤالات در مورد سابقه پزشکی شما، افتادگی رکتوم را تشخیص دهد. در برخی موارد، ممکن است آزمایش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن نیز برای تأیید تشخیص انجام شود.