علت اسهال در کودکان و بزرگسالان می‌تواند به دلایل عوامل عفونی از جمله ویروس‌ها، باکتری‌ها و انگل‌ها باشد. این عفونت‌ها اغلب از طریق مواد غذایی یا آب آلوده، تماس مستقیم با افراد مبتلا، یا به دلیل شستن نادرست دست‌ها منتقل می‌شوند.
عوامل دیگری مانند حساسیت‌های غذایی، استفاده از داروهای خاص، استرس یا اضطراب، بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های گوارشی و عوارض جانبی از درمان‌های دیگر نیز می‌توانند باعث اسهال شوند.
در هر صورت، در صورت ابتلا به آن بهتر است با پزشک مشورت کنید تا علت دقیق اسهال مشخص و درمان مناسبی برای شما تجویز شود. در این مقاله کلینیک زخم به علت‌های رایج اسهال در کودکان و بزرگسالان خواهیم پرداخت.
علت اسهال در کودکان و بزرگسالان چیست؟
اسهال یک وضعیت است که در آن مدفوع فرد به طور غیرطبیعی مایع و در برخی موارد حتی آبکی است و به طور معمول بیش از سه بار در روز تخلیه می‌شود. این وضعیت ممکن است به صورت ناگهانی و کوتاه‌مدت یا به صورت مزمن و طولانی‌مدت رخ دهد. علت اسهال در کودکان و بزرگسالان به دلایل مشابه رخ می‌دهد.
اسهال بر اثر عفونت
| عفونت ویروسی | شایع‌ترین علت اسهال، به خصوص در کودکان، عفونت‌های ویروسی مانند روتاویروس و نوروویروس است. |
| عفونت باکتریایی | باکتری‌های شایع که باعث اسهال می‌شوند عبارت‌اند از سالمونلا، اشریشیا کلی (E. coli) و شیگلا. |
| عفونت انگلی | برخی از انگل‌های شایع که باعث اسهال می‌شوند عبارت‌اند از ژیاردیا و کریپتوسپوریدیوم. |
عفونت‌ها اغلب بر اثر تماس با فرد آلوده، آب یا غذای آلوده یا تماس با خاک آلوده به بدن منتقل می‌شوند.
اسهال بر اثر مسمومیت غذایی
مسمومیت غذایی زمانی رخ می‌دهد که غذا یا نوشیدنی آلوده به باکتری‌ها، ویروس‌ها یا انگل‌ها را مصرف کنید. علائم مسمومیت غذایی علاوه بر اسهال می‌تواند شامل تهوع، استفراغ، درد شکم و تب باشد.
تداخل دارویی
علت اسهال در کودکان و بزرگسالان می‌تواند بر اثر مصرف برخی از داروها یا تداخل دارویی باشد. این به این دلیل است که آنتی‌بیوتیک‌ها نه تنها باکتری‌های مضر را از بین می‌برند، بلکه باکتری‌های مفید روده را نیز از بین می‌برند.
مشکلات پزشکی
در مقاله «نقش روده بزرگ در بدن چیست؟ بیماری‌های روده بزرگ» به برخی از بیماری‌ها اشاره کردیم که ممکن است با اسهال همراه باشند. از جمله بیماری التهابی روده (IBD) و سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) می‌توانند باعث اسهال شوند. IBS یک بیماری مزمن است که باعث درد شکم، نفخ، اسهال و یبوست می‌شود.
آلرژی غذایی
علت اسهال در کودکان و بزرگسالان می‌تواند به دلیل آلرژی به غذا از جمله شیر باشد. این مسئله به خصوص در نوزادان و شیرخواران باعث اسهال می‌شود.
در مقاله «دلایل یبوست در کودکان و نحوه درمان سریع آن» اشاره کردیم که می‌توانید از شیر ضد یبوست برای رفع این مشکل استفاده کنید. دقت داشته باشید گاهی اسهال پس از رفع یبوست رخ می‌دهد که حالتی عفونی ندارد و بدن کودک سعی می‌کند مدفوع باقی مانده را از بدن دفع کند.
علائم اسهال چیست؟
حال که علت اسهال در کودکان و بزرگسالان را بررسی کردیم، این سؤال ممکن است ایجاد شود که اسهال چه علائمی دارد.
علائم اسهال می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- مدفوع مایع و آبکی
- تخلیه مدفوع بیش از سه بار در روز
- نفخ معده یا درد شکمی
- استفراغ
- تب
- احساس سستی و ضعف عمومی
- تشنگی زیاد و احساس عطش بیشتر
- از دست دادن وزن
در صورتی که اسهال همراه با علائم شدیدی مانند تب بالا، خشکی دهان، خستگی شدید و نشانه‌های ناراحتی معده و یا ادامه دار بودن اسهال برای چند روز به طور متوالی، مراجعه به پزشک ضروری است؛ زیرا ممکن است نشانه یک بیماری جدی باشد.
عوارض اسهال
اسهال می‌تواند به طور غیرمستقیم عوارضی بر سلامتی مخاطره‌آمیز داشته باشد. تخلیه آب بدن باعث می‌شود تا مشکلات جدی برای کودک یا بزرگسال ایجاد شود. این مشکلات به صورت ضعف عضلات و نارسایی اعضا ظاهر می‌شوند. علاوه بر آن ممکن است موارد زیر را نیز به همراه داشته باشند:
بواسیر چیست؟ بواسیر یک وضعیت است که در آن وریدهای محیطی مخاط رکتوم و آنال متورم می‌شود و ممکن است به دلیل اسهال شدت گیرد.
در صورت مشاهده ترک در مخاط رکتوم همراه با درد و خونریزی، این امکان وجود دارد که به شقاق دچار شده باشید.
فیستول مقعدی چیست؟ اتصال غیرطبیعی بین دو عضو یا بین یک عضو و پوست، معمولاً ناشی از عفونت یا تورم در منطقه محیطی آنال یا رکتوم، باعث خروج مایعات می‌شود. فیستول می‌تواند یکی از دلایل اسهال یا بر اثر اسهال ایجاد شود.
چگونه از علت اسهال در کودکان و بزرگسالان جلوگیری کنیم؟
برای جلوگیری از به وجود آمدن اسهال، به خصوص در کودکان می‌توانید اقداماتی را انجام دهید:
- شستشوی دست‌ها (به خصوص پس از تماس با مواد آلوده)
- مصرف آب و غذای سالم
- توجه به بهداشت فردی
- مصرف غذاهای تازه و کم چرب
- انجام واکسیناسیون هپاتیت A و B
- ضدعفونی کردن محیط منزل
- ورزش منظم
در صورت ابتلا به اسهال، چه زمانی به پزشک مراجعه باید کرد؟
گاهی تشخیص علت اسهال در کودکان و بزرگسالان می‌تواند سخت باشد و حتماً باید به پزشک مراجعه کرد. در صورتی که علائم زیر را تجربه می‌کنید یا در کودک خود مشاهده کرده‌اید، حتماً به پزشک مراجعه نمایید:
- تب و بالا بودن درجه حرارت بدن
- وجود خون در اسهال
- حالت ضعف و بی حالی شدید
- تهوع شدید همراه با اسهال
روش‌های درمان اسهال
اسهال را می‌توان به صورت خانگی و دارویی برطرف کرد. با این حال اگر درمان‌های خانگی پاسخگو نبود و بیماری شدت گرفت، ممکن است نشان از یک بیماری جدی گوارشی باشد که باید حتماً برای تشخیص دقیق به پزشک مراجعه کنید.
درمان اسهال در کودکان
حتماً آب و مایعات کافی در اختیار کودک قرار دهید. در صورت نیاز از سرم‌های خوراکی استفاده کنید تا علاوه بر تأمین آب بدن، پتاسیم و سدیم لازم را برای او فراهم کنید.
به تدریج غذاهای سبک و بدون چربی برای کودک خود فراهم کنید. حتماً در کنار استراحت، کودک خود را به تحرک‌های کوتاه تشویق کنید. راه رفتن به هضم و حرکت بهتر روده کمک خواهد کرد. فعالیت‌های سنگین مناسب نخواهند بود و بهتر است در خانه تنها فعالیت‌های سبک انجام شوند.
تا حد ممکن به کودک خود داروهای ضد اسهال را ندهید.
درمان خانگی اسهال
برای بزرگسالان نیز درمان خانگی مانند کودکان است. حتماً باید آب کافی برای بدن خود تامین کنید. از غذاهای سبک و نرم استفاده کنید. غذاهای تند، چرب و کافئین دار می‌تواند اسهال را بدتر کند.
اگر اسهال شما بیش از چند روز طول کشید باید به پزشک مراجعه کنید.
داروهای رفع اسهال
لوپرامید، دی سیکلومین، بیسموت ساب سیترات از داروهای رفع اسهال هستند. با این حال پیش از مصرف حتماً با پزشک مشورت کنید.
سخن پایانی
علت اسهال در کودکان و بزرگسالان تقریباً مشابه است و برای مقابله با آن علاوه بر استراحت کافی، باید آب و مایعات به اندازه بنوشید. درصورتی‌که پس از ۲ تا ۳ روز حالت شما بهبود نیافت حتماً به پزشک مراجعه کنید.
سؤال‌های متداول
آیا خوردن غذای خام باعث اسهال می‌شود؟
غذاهای خام یا نیم‌پز ممکن است حاوی باکتری‌هایی باشند که می‌توانند باعث اسهال شوند.
آیا اسهال مسری است؟
اسهال همیشه مسری نیست. برخی از علل اسهال، مانند عدم تحمل لاکتوز این یا مصرف دارو، مسری نیستند. با این حال، برخی از علل شایع اسهال، مانند عفونت‌های ویروسی و باکتریایی، مسری هستند.