یبوست در کودکان یک مشکل شایع است که بسیاری از کودکان به آن دچار می‌شوند. تغییرات در رژیم غذایی، مشکلات احساسی، کاهش فعالیت بدنی، تغییرات در روال زندگی و بیماری‌های زمینه‌ای همگی ممکن است باعث ایجاد یبوست در کودکان و نوزادان شوند. ضروری است در سنین اولیه به روند دفع مدفوع کودک خود توجه کنید. این توجه کمک می‌کند تا در صورت تغییر آن سریع‌تر متوجه آن بشوید.
دلایل یبوست در کودکان و نحوه درمان آنها را در این مقاله کلینیک زخم بررسی خواهیم کرد. به یاد داشته باشید، این شیوه‌های درمانی برای تمامی کودکان ممکن است پاسخگو نباشد و در صورتی که یبوست از بیماری‌های جدی ناشی شود، باید حتماً به پزشک مراجعه کنید.
دلایل یبوست در کودکان
یبوست در کودکان بیشتر زمانی اتفاق می‌افتد که ضایعات یا مدفوع به آرامی در دستگاه گوارش حرکت می‌کند که این باعث سفت شدن و خشک شدن مدفوع می‌شود. عوامل زیادی می‌توانند در ایجاد یبوست در کودکان و نوزادان نقش داشته باشند:
۱- فراموش کردن یا عدم توجه
کودک شما ممکن است اجابت مزاج را نادیده بگیرد. این مسئله از دو حالت ناشی می‌شود، در یک حالت ممکن است کودکان مشغول بازی باشد و به تمایل اجابت مزاج توجه نکند. در حالت دوم ترس کودک مانع از دفع مدفوع می‌شود. برخی از کودکان نیز زمانی که از خانه دور هستند، از دفع مدفوع خودداری می‌کنند.
۲- مسائل مربوط به آموزش توالت
اگر خیلی زود آموزش دستشویی رفتن را شروع کنید، ممکن است کودک شما واکنش منفی نشان داده و از دفع مدفوع خودداری کند. این آموزش باید به موقع و ملایم باشد و نباید حالتی اجبارگونه برای کودک پیدا کند.
۳- تغییرات در رژیم غذایی
حتماً در رژیم غذایی کودک خود به میزان کافی میوه و سبزی‌ها غنی از فیبر و مایعات کافی قرار دهید. یبوست در کودکان می‌تواند ناشی از تغذیه نامناسب باشد. دقت داشته باشید یبوست می‌تواند باعث ایجاد بواسیر در کودکان شود. چه چیزهایی برای بواسیر ضرر دارد؟ به طبع غذاهای فست‌فود یکی از آنها است.
۴- تغییرات در روال زندگی
هر گونه تغییر در برنامه زندگی کودک شما مانند سفر، هوای گرم یا استرس می‌تواند بر عملکرد روده تأثیر بگذارد. این حالت ممکن است در ابتدای شروع مدرسه نیز رخ دهد. حتماً با کودک خود صحبت کرده و برای کاهش استرس او اقدام کنید.
۵- حساسیت به شیر
یبوست در نوزادان نیز رخ می‌دهد و تشخیص آن می‌تواند برای والدین بسیار سخت باشد. حساسیت به شیرخشک یا شیر مادر می‌تواند در نوزادان باعث ایجاد یبوست شود. در این حالت می‌توانید از شیرخشک ضد یبوست نوزادان استفاده کنید. در کودکان بالای ۲ سال نیز ممکن است بدن کودک نسبت به شیر گاو واکنش نشان دهد. بهتر است از شیر بدون لاکتوز استفاده کرده یا با مشورت پزشک جایگزین مناسبی را انتخاب کنید.
۶- سابقه خانوادگی
اگر اعضای خانواده اغلب دچار یبوست می‌شوند، ممکن است به صورت یک عامل ژنتیکی به نسل بعدی نیز این حالت را منتقل کنند.
۷- بیماری
برخی بیماری‌ها با علائمی مانند یبوست و تب همراه هستند. در این حالت باید شرایط و علائم دیگر کودک نیز بررسی شود. بیماری‌هایی مانند هیپوتیروئیدیسم، بیماری هیرشپرونگ و ناهنجاری‌های آناتومیک می‌توانند باعث یبوست شوند.
۸- کم‌تحرکی
فعالیت بدنی کم می‌تواند منجر به کاهش حرکت روده‌ها و ایجاد یبوست شود. حتماً کودک خود را به حرکت و ورزش تشویق کنید. حرکت و فعالیت بدنی به دفع مدفوع راحت‌تر کمک خواهد کرد.
علائم یبوست در کودکان و نوزادان
همان‌طور که در ابتدا اشاره کردیم، توجه به زمان‌بندی دفع مدفوع کودک ضروری است. با آنکه یبوست یک بیماری شایع در کودکان است امّا می‌توان با دقت در زمان‌بندی دفع، سریع‌تر متوجه تغییرات در بدن کودک شوید. در کنار آن یبوست در کودکان با نشانه‌ها و علائم زیر همراه خواهد بود:
- کمتر از سه بار دفع مدفوع در هفته
- حرکات روده‌ای که سخت، خشک و دشوار برای دفع باشند
- درد هنگام دفع مدفوع که ممکن است با گریه همراه باشد
- درد شکمی
- آثار مدفوع مایع یا مخاطی در لباس زیر کودک (نشانه از تجمع مدفوع در رکتوم)
- خون روی سطح مدفوع سخت
| سن کودک یا نوزاد | میانگین دفع مدفوع در روز |
| نوزاد تا یک‌ماهگی | ۴ تا ۶ بار |
| ۱ تا ۳ ماهگی | ۳ تا ۵ |
| ۳ تا ۶ ماهگی | ۲ تا ۵ |
| ۶ تا ۱۲ ماهگی | ۱ تا ۴ بار |
| ۱ سالگی تا ۳ سالگی | ۱ تا ۳ بار |
| ۳ تا ۶ سال | ۱ تا ۲ |
| ۶ تا ۱۲ سال | ۱ بار |
اگر کودک شما از اینکه دفع مدفوع دردناک باشد بترسد، ممکن است سعی کند مدفوع را نگه دارد و از دفع آن خودداری کند. در این حالت احتمال دارد مشاهده کنید که کودک پاهای خود را ضربدری نگه داشته و باسن خود را فشار می‌دهد یا بدن خود را می‌پیچاند و تلاش می‌کند از خروج مدفوع سفت و دردناک جلوگیری کند.
عوارض جانبی یبوست در نوزادان و کودکان
یبوست با آنکه می‌تواند حالتی ناراحت کننده برای کودک ایجاد کند، امّا معمولاً جدی نیست و در عرض چند روز برطرف می‌شود. با این حال اگر یبوست مزمن شود، ممکن است عوارض زیر را به همراه داشته باشد:
- شکاف‌های دردناک در پوست اطراف مقعد (تفاوت شقاق و بواسیر)
- پرولاپس رکتوم، زمانی که راست روده از مقعد بیرون می‌آید
- نگه داشتن مدفوع
- اجتناب از دفع مدفوع به دلیل درد که باعث انباشته شدن مدفوع سفت شده در روده بزرگ و راست روده و نشت آن (encopresis) می‌شود.
دلایل یبوست در کودکان و نحوه درمان سریع آن
پیشنهاد ما آن است که در صورت مشاهده یبوست در کودک خود، ابتدا با پزشک مشورت کنید. در برخی موارد، پزشک ممکن است استفاده از ملین‌های خفیف را برای کمک به نرم کردن مدفوع توصیه کند.
برخی مطالعات نشان داده‌اند که پروبیوتیک‌ها می‌توانند به بهبود عملکرد روده‌ها کمک کنند. با این حال، قبل از استفاده از هر گونه مکمل، با پزشک مشورت کنید.
ماساژ دادن شکم نوزاد یا کودک می‌تواند به تحریک حرکت روده‌ها کمک کند. همچنین، می‌توانید حمام آب گرم را برای آرامش عضلات شکم و کاهش یبوست امتحان کنید.
اطمینان حاصل کنید که کودک شما مقدار کافی میوه‌ها، سبزی‌ها، غلات کامل و حبوبات مصرف می‌کند. فیبر کمک می‌کند تا مدفوع نرم‌تر و راحت‌تر دفع شود. میوه‌هایی مانند سیب، گلابی، هلو، آلو و توت‌فرنگی برای رفع یبوست مفید هستند. بهترین میوه برای درمان بواسیر به رفع یبوست نیز کمک خواهد کرد.
نوشیدن مایعات و تشویق به فعالیت بدنی را نیز فراموش نکنید و همواره آب کافی در اختیار کودک خود قرار دهید.
سؤال‌های متداول
چگونه می‌توان از یبوست کودکان پیشگیری کرد؟
رژیم غذایی سالم و متعادل، نوشیدن آب کافی، ورزش منظم و کاهش استرس می‌توانند از ایجاد یبوست پیشگیری کنند.
چه زمانی باید کودک را برای درمان یبوست به پزشک برد؟
یبوست بیش از دو هفته طول کشیده باشد، درد شکم، کم شدن وزن، خون در مدفوع و علائمی مانند تهوع و استفراغ یا تب را جدی بگیرید و کودک را سریع به پزشک ببرید.